De Koninklijke Prijs is bedoeld om jonge, talentvolle in Nederland werkzame schilders aan te moedigen in hun werk als kunstenaar. Het karakter van stimuleringsprijs staat voorop. Om toch meer aandacht te genereren voor de winnende kunstenaars wordt het aantal jaarlijkse winnaars teruggebracht van vier naar drie. Dit betekent concreet dat de Koninklijke Prijs voor Vrije Schilderkunst van vier naar drie winnaars gaat die ieder ook een hoger prijzengeld in de wacht slepen, namelijk van 6.500,- naar 9.000,- euro.
De jury nomineert aan de hand van inzendingen de winnaars die voor de Koninklijke Prijs in aanmerking komen. Uit de ingezonden schilderijen wordt een tentoonstelling samengesteld. De jury droeg tot en met 2017 vier kunstenaars voor die voor een Koninklijke Prijs in aanmerking kwamen, groot 6.500,- euro per winnaar. Met ingang van het jaar 2018 is het aantal winnaars aangepast naar drie kunstenaars en is het prijzengeld 9.000,- euro per winnaar.